تعریف دیه
در ماده 488 قانون مجازات اسلامی در تعریف دیه آمده است:
دیه اندازه ای از پول است که دین اسلام آن را قرار داده است تا در هنگام رخ دادن جنایتی که بر نفس وارد می شود و البته غیرعمدی است و قصاصی درباره آن آورده نشده است کاربرد دارد.هر چند در بازگویی ماده 450 در دنباله این موضوع آمده است که اگر جنایت شبه عمدی رخ بدهد و یا اگر چیزی باشد که قاضی نتواند حکم قصاصی را صادر کند،اگر ولی دم بخواهد می تواند جایگزین قصاص شود.
در دین اسلام ساختاری وجود دارد که جایگاه ویژه ای در حقوق جزای کشور ما دارد که به آن لاضرر و لاضرار فی اسلام گفته می شود.بر پایه این ساختار کسی این حق را ندارد که به کسی دیگری زیانی را وارد کند.حالا می خواهد این زیان مالی باشد و یا بدنی.بنابراین اگر کسی به کسی زیانی را رساند باید خودش را در برابر جبران آن زیان پاسخگو بداند.در این میان زیان های مالی هم جدی تر هستند و جبران آن بسیار دشوارتر خواهد بود.
پیش از هر چیز باید بدانیم ماده یک قانون مسئولیت مدنی می گوید:هر کس بدون داشتن مجوز و یا عمدی یا اینکه در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال و یا آزادی و یا آبرو و یا حتی شهرت تجارتی کس دیگری که قانون آن را پدید آورده است آسیبی وارد نماید خودش مسئول است و باید آن خسارت را جبران نماید.
چه کسی دیه را پرداخت می‌کند؟
شاید بی درنگ بگوید خوب کسی که قتل را انجام داده،مسئول پرداخت نیز نیز هست.اما این یک برداشت نادرست است.یکی از روش های پرداخت دیه که بر پایه قانون 462 آورده شده،بر دوش قاتل است.اما ماده 463 می گوید اگر خطای محض در قتل ثابت شود و قاضی هم به این نتیجه برسد،به این ترتیب اقوام مرد خانواد باید دیه را پرداخت نمایند.هر چند در روش دیگر اگر اقوام مرد مجرم که قانون به آن ها عاقله می گوید مسئولیت پرداخت دیه را بر عهده بگیرند چون قاتل اقرار کرده،که قتل خطای محض بوده است.فرض بگیرید که شخصی سنگی را پرتاب کرده و این سنگ پس از برخورد با یک شیشه و شکستن آن و از میان بردن گلدان گران بهایی که در نزدیکی شیشه بوده است، به سر کسی برخورد و باعث قتل وی شده است. این قتل خطای صد در صد است و مردهای فامیل باید دیه را بپردازند اما برابر قانون آنها مسئول جبران خسارت شیشه و گلدانی که شکسته شده است، نیستند.
چه جرم هایی در دسته بندی دریافت دیه جای می گیرند؟
قتل یا جرح یا نقص عضو که از روی عمد انجام نشود.البته جانی نباید قصد جنایت داشته باشد و همچنین در پی کشتن مقتول نبوده است.مانند تیری که شلیک می شود تا شکار انجام شود،اما به نادرست به کسی می خورد.گاهی هم پیش می آید که خطای شبیه عمد است و قتل یا جرح و یا نقص عضو انجام می شود،هر چند جانی قصد داشته کاری را انجام می دهد که در صدد جنایت نبوده است.
مواردی از جنایت عمدی که قصاص در آنها جایز نیست.
اگر کسی که جنایت را انجام داده است دیوانه باشد ویا نابالغ،به خودی خود خطای محض است.همچنین اگر کسی،دیگری را به باور اینکه قصاص باید انجام شود و یا فرد جان باخته مهدورالدم است و بر دادگاه هم ثابت شود،قتل شبه عمد خواهد بود.
چه کسی دیه را پرداخت می‌کند؟
شاید بی درنگ بگوید خوب کسی که قتل را انجام داده،مسئول پرداخت نیز نیز هست.اما این یک برداشت نادرست است.یکی از روش های پرداخت دیه که بر پایه قانون 462 آورده شده،بر دوش قاتل است.اما ماده 463 می گوید اگر خطای محض در قتل ثابت شود و قاضی هم به این نتیجه برسد،به این ترتیب اقوام مرد خانواد باید دیه را پرداخت نمایند.هر چند در روش دیگر اگر اقوام مرد مجرم که قانون به آن ها عاقله می گوید مسئولیت پرداخت دیه را بر عهده بگیرند چون قاتل اقرار کرده،که قتل خطای محض بوده است.فرض بگیرید که شخصی سنگی را پرتاب کرده و این سنگ پس از برخورد با یک شیشه و شکستن آن و از میان بردن گلدان گران بهایی که در نزدیکی شیشه بوده است، به سر کسی برخورد و باعث قتل وی شده است. این قتل خطای صد در صد است و مردهای فامیل باید دیه را بپردازند اما برابر قانون آنها مسئول جبران خسارت شیشه و گلدانی که شکسته شده است، نیستند.
غلیظ شدن دیه به چه معناست؟
شاید از شنیدن این جمله شگفت زده شده باشید اما پاسخ آری است. دیه هم ممکن است غلیظ شود، یادتان باشد کمی پیشتر گفتیم که این با دادگاه است که در برخی از موارد اندازه دیه را مشخص کند. افزون بر آن در اسلام برخی مکان‌ها و زمان‌ها وجود دارند که دارای احترام هستند دارد و مسلمان‌ها نباید هرگز در آن زمان و مکان به کسی آسیب برسانند و اگر چنین چیزی رخ بدهد، سخت‌تر مجازات خواند شد، و به عبارت حقوقی، جریمه غلیظ شده و یا تشدید می شود.در قانون مجازات این مورد شامل چهار ماه قمری می‌شود و اگر کسی در یکی از ماه‌های رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرم دست به جنایت بزند به رقم دیه پرداختی یک‌سوم اضافه می‌شود. این مهم درباره همه گونه های قتل نیز به کار می رود.
صدمه و فوت در یک ماه
حال این سوال مطرح می‌شود که اگر کسی در ماه عادی صدمه ببیند، اما در ماه حرام فوت کند، یا برعکس، دیه چطور تعیین می‌شود. این مورد نیز در قانون پیش‌بینی شده است و پرداخت دیه وابسته به این است که صدمه وارده و فوت هر دو در یکی از ماه‌های حرام یا در حرم مکه واقع شده باشند. یعنی به طور مثال صدمه در ماه رجب وارد آمده و مصدوم در همان ماه فوت کند. بنابراین اگر صدمه وارده در ماه محرم و فوت فرد در ماه صفر انجام پذیرد، این امر موجب تغلیظ قرار نمی‌گیرد. اما اگر صدمه در ماه ذیحجه وارد آمده و فرد در ماه محرم فوت کرده باشد، دیه تغلیظ و تشدید می‌شود.
دیه، مهلت پرداخت دارد.
دیه قتل عمد مهلت پرداخت یک ساله دارد.دیه قتل شبیه عمد هم باید در دوسال پرداخت گردد.البته این زمان بندی از دید قانون است و اگر دو سوی پرونده به توافق البته این را نیز به خاطر داشته باشید که در قتل خطای محض، مجرم باید هر سال یک سوم دیه را بپردازد.
دریافت دیه، میزان و نوع آن بسیار پیچیده می باشد. یک وکیل دیه خوب و باتجربه در امور دیه با مهارت خود می تواند بهترین دفاع را از موکل خود داشته باشد. در صورت نیاز به بهترین وکیل دیه تهران از طریق راه های ارتباطی با بنیاد حقوقی کامران میرزایی و همکاران در تماس باشید.
تماس با وکیل دیه :
021-26135865
021-26135345
