وکیل متخصص وقف
وقف و همه آن چیزی که باید درباره آن بدانیم.
دین اسلام از همان ابتدا برای کمک به دیگران و افراد نیازمند برنامه‌های متعددی را در نظر گرفته و حتی در برخی مواقع برخی از اعمال را در این باره واجب کرده است. در این بین اعمال مستحب زیادی هم وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ساز یک جامعه قدرتمند و بی‌نیاز از بیگانگان را برای کشورهای اسلامی مانند ایران به دنبال داشته باشد. یکی از این اعمال نیز وقف است. امور خیریه به صورت کلی در قانون مدنی در نظر گرفته شده‌اند تا شرایط زندگی و رفاه حداقلی برای افراد نیازمند جامعه نیز فراهم آید. در این بین سازمان‌های مختلفی هم برای اجرایی نمودن امور مربوط به این موضوع تأسیس شده و در حال ارائه خدمات هستند.
در این مقاله از وبسایت وکیل پایه یک سعی داریم تا تمام نکات مربوط به وقف را با شما عزیزان در میان گذاشته و گره‌گشای کسانی باشیم که ابهامی در این باره دارند. بررسی و دقت به این نکات باعث می‌شود تا عزیزانی که به دنبال امور خیریه و بخشش قسمتی از اموال خود برای این امور هستند، به صورت تخصصی با آن آشنا شده و مسیر درست‌تری را برای اجرایی کردن خواسته‌های خود انتخاب نمایند.
تعریف وقف
از نظر لغوی این کلمه به معنی ایستادن، حبس کردن، منع کردن، منحصر کردن چیزی به کسی و اقامت کردن است. از نظر معنی عام این کلمه برای هبه و بخشش قسمت یا تمام اموال به امور خیریه به کار گرفته می‌شود. این کلمه در قانون نیز تعریف مشخصی دارد. طبق ماده 57 قانون مدنی، این کلمه حقوقی به معنی حبس مال و تسبیل منفعت آن است. حبس مال به این معنی که فرد مال خود را از اختیار خود خارج کرده و مالکیت آن را به امور خیریه می‌سپارد.
این کار باعث می‌شود تا دیگر امکان هبه کردن، فروش و یا هر مورد دیگری از اختیارات مالک خارج شود. تسبیل منفعت نیز به این معنی است که فرد منفعت حاصل از مال وقف شده را به امور خیریه اختصاص می‌دهد. برای مثال در صورتی که مال یک درخت باشد، فواید حاصل از آن در اختیار امور خیریه قرار خواهد گرفت.
این عمل در واقع موقعیتی است که با آن افراد نیکوکار و خیر را در راهی درست برای انجام امور خیریه قرار می‌دهد. با این رفتار، هم پایه‌های اقتصادی کشورهای اسلامی تقویت می‌شود و هم به نیازمندان کمک خواهد شد. البته باید یادآور شویم که انجام این مورد از امور خیریه در اسلام و قانون مدنی دارای شرایط و مقررات خاصی است که حتماً باید افراد به این شرایط دقت داشته و از آن تخطی نکنند. در ادامه به تشریح این شرایط خواهیم پرداخت.
انواع و اقسام وقف در قانون
بعد از تعریف و بررسی معنی، حالا نوبت به بررسی انواع و اقسام آن می‌رسد. ماده‌های 55 تا 91 قانون مدنی به بررسی مسائل مختلف مربوط به این موضوع پرداخته و شرایط آن را برای شهروندان تشریح می‌نمایند. در قانون مدنی دو نوع وقف تعریف شده است. انواع و اقسام آن به شرح زیر است:
1- عام
2- خاص
3- مشترک
وقف عام چیست؟
کارهای عام‌المنفعه یکی از اموراتی است که در‌بخش های مختلف قانون به آن پرداخته شده است. این امور با هدف منفعت رساندن به عموم افراد جامعه انجام شده و امکان نفع‌پذیری از آنها برای عموم فراهم آمده است. وقف عام نیز دقیقا یکی از امورات خیریه عام‌المنفعه است که در آن فرد مالی را جهت مصلحت عمومی می‌بخشد. در این مواقع جهت این اتمور خیریه می‌تواند فقرا، دانشمندان، دانش آموزان، وکلا، قضات و یا هر دسته از افراد یک کسبه و یا حتی مجموعه جامعه باشد. ساختن ساختمان‌هایی برای مصارف عموم نیز در همین گروه قرار می‌گیرد. ساختن بیمارستان، ساختن مدرسه، مسجد و مواردی از این دست را نیز می‌توان در گروه وقف عام قرار داد.
وقف مشترک چیست؟
در چنین مواقعی فرد اموال خود را به صورت مشترک بین افراد مشخص و معین و عموم وقف می‌نماید. برای البته در این مواقع هم امکان اعطای منفعت مال به صورت همزمان به افراد مشخص و عموم وجود دارد و هم فرد می‌تواند در منفعت‌طلبی این دو دسته تقدم‌وتأخر ایجاد نماید.
وقف خاص چیست؟
وقف خاص نیز نوعی از این کار خیریه است که در آن هدف و جهت امر خیر به افرادی مشخص و معین بازمی‌گردد. برای مثال در صورتی که یک کار خیر به فرد مشخصی مانند اولاد و یا دانش‌آموزان یک مدرسه و یا افراد یک سازمان نسبت داده شود، نوع خاص این عمل صورت گرفته است. البته باید یادآور شویم که وقتی صحبت عمومی شده و به عام تلقی گردد، دوباره وقف به صورت عام تلقی خواهد شد.
وقف در قرآن
به صورت دقیق و مستقیم در قرآن اشاره‌ای به این موضوع نشده است اما آیات بسیاری در این کتاب آسمانی درباره امور خیریه و مصادیق آن صحبت شده است که می‌توان به آنها استناد نمود. تمام آیاتی که درباره صدقه، قرض، کمک به نیازمندان و مواردی از این دست هستند، به نوعی فرهنگ کمک به همنوعان را ترویج می‌نمایند.
وقف کردن اموال و یا بخشی از آن نیز یکی از کارهای خیریه محسوب می‌شود که در راستای کمک به هم‌نوع کاربرد دارد. در روایات ائمه و پیامبر اعظم اسلام هم اشاراتی به این موضوع شده است. معنی این واژه در روایات اسلامی به عنوان یکی از انواع صدقه جاریه شناخته می‌شود که اثر آن برای انسان حتی بعد از مرگش نیز قطع نمی‌شود.
شرایط وقف در قانون
مالی که به عنوان وقف انتخاب می‌شود باید دارای شرایط خاصی باشد. شرایط قرار داده شده برای این منظور به شرح زیر است:
- مال مورد نظر باید قابل روئیت و عینی باشد.
- مال مورد نظر باید دارای منفعت و سود حلال بوده و سود آن متعلق به کسی باشد که در حال وقف کردن مال است. وقف کردن مالی که سود آن به فرد دیگری می‌رسد، امکان‌پذیر نیست.
- مال بایستی متعلق به خود فرد باشد.
- اصل مال بعد از استفاده مرتب از منفعت آن تمام نشده و باقی بماند.
- مال مورد نظر باید قابل تحویل باشد.
- مال مورد نظر باید تحویل و تسلیم گردد.
جمع‌بندی
به بررسی تمام شرایط مربوط به وقف اموال پرداختیم و تعاریف آن را نیز مرور کردیم. تنها با استناد به قانون است که می‌توان امور خیریه را در جهت انتفاع عموم جامعه جهت دهی کرد. در غیر این صورت ممکن است عمل انجام شده از مسیر درست خارج شده و جدای از بحث ثواب اخروی، هیچ سودی هم برای جامعه و شهروندان به دنبال نداشته باشد.
بنیاد حقوقی کامران میرزایی آماده هر گونه همکاری و خدمت رسانی به عزیزانی است که در صدد انجام امور خیریه این چنینی هستند. همچنین در سایت www.vakilpaye1.com نیز می توانید اطلاعات کامل تر مربوط به انجام این امور را در اختیار داشته باشید.
وکلای متخصص وقف در خدمت شما هستند.
تماس با وکیل وقف:
021-26135865 021-26135345
